-
- منبع خبر : پایگاه خبری رهرو نیوز
http://rahronews.ir/?p=1280344
اهواز- پایگاه خبری رهرو نیوز: زهره کریمی: در سال‌های اخیر، کاهش نرخ فرزندآوری به یکی از مهم‌ترین چالش‌های اجتماعی و اقتصادی در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، تبدیل شده است. تغییرات در سبک زندگی، ساختار خانواده‌ها، فشارهای اقتصادی، و دغدغه‌های تربیتی سبب شده‌اند که خانواده‌ها تمایلی به داشتن فرزندان متعدد نداشته باشند. به منظور بررسی دقیق‌تر این موضوع، خبرنگار “رهرو نیوز” گفت‌وگویی داشته با علی دورقی، جامعه‌شناس و متخصص حوزه خانواده، که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
رهرو نیوز: چه عواملی باعث تغییر ساختار خانواده‌ها از مدل سنتی به مدل‌های جدید مانند خانواده‌های تک‌والد و پله‌ای شده است؟
علی دورقی: خانواده‌ها به عنوان یکی از پایه‌های اساسی جامعه، همواره دستخوش تحول بوده‌اند. ساختار سنتی شامل پدر، مادر و چند فرزند، جای خود را به اشکال متنوع‌تری از خانواده‌ها داده است، از جمله خانواده‌های تک‌والد، پله‌ای و کوچک‌تر. این تغییرات حاصل تحولات اجتماعی، صنعتی‌شدن و شهرنشینی هستند. زمانی فرزندان به عنوان نیروی کار در خانواده تلقی می‌شدند اما اکنون با کاهش نیاز به نیروی کار خانگی و افزایش هزینه‌های تربیتی، خانواده‌ها ترجیح می‌دهند تعداد فرزندان خود را کاهش دهند.
رهرو نیوز: چه عواملی باعث شده خانواده‌ها، حتی در طبقات متوسط و بالا، به کاهش تعداد فرزندان تمایل داشته باشند؟
علی دورقی: مهم‌ترین دلیل این مسأله، فشارهای اقتصادی است. هزینه‌های زندگی، آموزش، بهداشت و مسکن به گونه‌ای افزایش یافته که حتی خانواده‌هایی با درآمد متوسط، به سختی قادر به تأمین نیازهای یک یا دو فرزند هستند. این نگرانی‌ها در بسیاری از خانواده‌ها به نوعی اضطراب دائمی منجر شده است. از سوی دیگر، خانواده‌ها برای تربیت فرزندان با کیفیت بهتر، ترجیح می‌دهند به جای چند فرزند، تنها یک فرزند داشته باشند.
رهرو نیوز: چرا برخی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند فرزندی نداشته باشند تا مجبور به استفاده از نهادهای اجتماعی نشوند؟
علی دورقی: یکی از مشکلات اصلی، عدم کارآمدی نهادهای اجتماعی مانند مهدکودک‌ها، مدارس دولتی یا خانه‌های سالمندان است. خانواده‌هایی که به کیفیت این خدمات اعتماد ندارند، ترجیح می‌دهند اصلاً وارد فرآیند فرزندآوری نشوند تا با چالش‌های جانبی و هزینه‌های عاطفی و مالی مواجه نشوند.
رهرو نیوز: چرا حتی در مناطق روستایی، شاهد کاهش تعداد فرزندان هستیم؟
علی دورقی: تغییر نگرش نسبت به آینده، حتی در مناطق روستایی رخ داده است. خانواده‌ها نگران آینده شغلی، اجتماعی و ازدواج فرزندان خود هستند. حتی کسانی که از نظر مالی در وضعیت خوبی قرار دارند، تمایلی به فرزندآوری بیشتر ندارند چون تصور می‌کنند نمی‌توانند آینده امنی برای فرزندانشان فراهم کنند.
رهرو نیوز: افزایش سن مادران برای فرزندآوری چه تأثیری در کاهش جمعیت دارد؟
علی دورقی: افزایش سن ازدواج و فرزندآوری، یکی از عوامل مهم در کاهش نرخ زاد و ولد است. بسیاری از زنان به دلیل دغدغه‌های اقتصادی و شغلی، دیر ازدواج می‌کنند و زمانی تصمیم به فرزندآوری می‌گیرند که سن باروری آن‌ها کاهش یافته است. از سوی دیگر، نبود حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی کافی باعث شده که تربیت فرزند دشوارتر شود و خانواده‌ها به سمت تک‌فرزندی یا بی‌فرزندی بروند.
رهرو نیوز: کاهش نرخ باروری چه پیامدهای اجتماعی و اقتصادی دارد؟
علی دورقی: کاهش نرخ باروری، در بلندمدت موجب پیر شدن جمعیت و کاهش نیروی کار می‌شود. این مسئله فشار مضاعفی به سیستم‌های بازنشستگی، خدمات درمانی و اجتماعی وارد می‌کند. همچنین مهاجرت جوانان و کاهش موالید باعث خالی شدن مناطق روستایی و کوچک از جمعیت فعال می‌شود.
رهرو نیوز: آیا تک‌فرزندی می‌تواند بر مهارت‌های اجتماعی کودک تأثیر بگذارد؟
علی دورقی: بله، کودکان تک‌فرزند فرصت تعامل با خواهر و برادر را ندارند و ممکن است در مهارت‌هایی مانند همکاری، حل اختلاف و مسئولیت‌پذیری دچار ضعف شوند. همچنین والدین فشار زیادی برای موفقیت کودک احساس می‌کنند که این خود می‌تواند منجر به اضطراب و وابستگی شدید شود.
رهرو نیوز: چه سیاست‌هایی می‌تواند خانواده‌ها را به فرزندآوری بیشتر ترغیب کند؟
علی دورقی: مهم‌ترین راهکار، ایجاد امنیت اقتصادی و روانی برای خانواده‌هاست. حمایت‌های دولتی در زمینه تأمین مسکن، اشتغال پایدار، آموزش رایگان و خدمات بهداشتی با کیفیت، می‌تواند زمینه‌ای فراهم کند تا خانواده‌ها با آرامش بیشتری تصمیم به فرزندآوری بگیرند. همچنین اصلاح سیاست‌های جمعیتی، ارتقاء کیفیت نهادهای اجتماعی و آموزش مهارت‌های فرزندپروری ضروری است.
نتیجه‌گیری:
علی دورقی با نگاهی جامعه‌شناسانه تأکید دارد که کاهش فرزندآوری نتیجه طبیعی پیچیدگی‌های اقتصادی، تغییرات اجتماعی و ضعف نهادهای حمایتی است. او معتقد است نسخه‌های سطحی برای حل این بحران کارآمد نیستند و باید سیاست‌گذاری‌ها در جهت رفع واقعی موانع زندگی خانوادگی تنظیم شوند. از دیدگاه او، داشتن فرزندان بیشتر تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که شرایط محیطی، فرهنگی و اقتصادی جامعه امیدآفرین و باثبات باشد.
Sunday, 8 June , 2025