• اهواز – پایگاه خبری رهرو نیوز- معصومه صالحی: سال‌هاست که نام کارون دیگر تنها یادآور رودخانه‌ای پرآب و جاری در جنوب ایران نیست. این روزها، کارون در افکار عمومی نماد تنش، بحران و تقابل منافع میان استان‌های مرکزی و جنوبی کشور شده است. رودخانه‌ای که زمانی یکی از حیاتی‌ترین منابع آبی و اقتصادی کشور محسوب می‌شد، امروز زیر سایه طرح‌های بی‌وقفه‌ی انتقال آب و سدسازی‌هایی که گاه بدون مجوزهای زیست‌محیطی اجرا می‌شوند، به آبی باریکه‌ و زخمی بدل شده است.

    گزارش اخیر کمیسیون اصل ۹۰ مجلس درباره طرح‌هایی که بدون اخذ مجوزهای زیست‌محیطی در حال اجرا یا بهره‌برداری هستند، پرده از واقعیتی تلخ برداشت: از میان ده‌ها پروژه عمرانی بررسی‌شده، سهم وزارت نیرو به تنهایی ۸۴ طرح بوده که بیش از ۸۰ درصد آن‌ها فاقد تاییدیه محیط‌زیستی‌اند. بسیاری از این پروژه‌ها مستقیم یا غیرمستقیم سرشاخه‌های کارون را هدف گرفته‌اند، آن‌هم در شرایطی که مردم خوزستان سال‌هاست درگیر بحران‌های آبی، افت کیفیت و کاهش دبی این رودخانه هستند.

    در میان این طرح‌ها، نام‌هایی چون “سد شهید (ماربر)” و “سد ماندگان” بیش از بقیه خبرساز شده‌اند. سدهایی که نه تنها بدون طی مراحل قانونی مجوز دریافت کرده‌اند، بلکه در قلب مناطق حفاظت‌شده و زیست‌کره‌ای چون دنا در حال ساخت هستند. اعتراضات به اجرای این پروژه‌ها به‌ویژه در منطقه پادنای سمیرم، بالا گرفته و طومارهایی با هزاران امضا برای توقف آن‌ها به رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضائیه و مسئولان کمیسیون اصل ۹۰ ارسال شده است. اما همچنان عملیات اجرایی ادامه دارد.

    منتقدان معتقدند هدف واقعی این پروژه‌ها نه تأمین آب شرب بلکه گسترش کشاورزی در استان‌های مقصد است. در واقع به جای آن‌که کشاورزی متناسب با ظرفیت منابع آبی هر منطقه توسعه یابد، آب از سرزمین‌هایی چون خوزستان که خود با خشکسالی و بحران کیفیت آب روبه‌رو هستند، به نقاطی منتقل می‌شود که توان تأمین منابع آبی مستقل دارند. کارشناسانی چون دکتر مهدی قمشی از دانشگاه شهید چمران اهواز صراحتاً تأکید می‌کنند که ادعای نیاز شرب، توجیهی بی‌پایه برای ادامه طرح‌های زیان‌بار است که نه‌تنها از منظر اقتصادی توجیه ندارند، بلکه تهدیدی علیه امنیت، معیشت و محیط‌زیست منطقه محسوب می‌شوند.

    قمشی می‌گوید حتی در مطالعات سد خرسان۳ که یکی دیگر از طرح‌های در دست اجراست، نامی از خوزستان برده نشده؛ گویی این استان اساساً در معادلات فنی طراحان پروژه وجود نداشته است. او تأکید می‌کند که اجرای این پروژه‌ها علاوه بر تهدید محیط‌زیستی، تجربه‌ای تلخ از بی‌توجهی به اعتراضات مردمی و نادیده‌گرفتن هشدارهای علمی است. این وضعیت یادآور اعتراضات گسترده تابستان‌های ۱۳۷۹، ۱۳۹۷ و ۱۴۰۰ در آبادان، خرمشهر و دیگر شهرهای خوزستان است که در اثر شور شدن آب کارون شکل گرفت و گاه با برخوردهای امنیتی و تلفاتی همراه بود.

    در چنین شرایطی، سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان محیط‌زیست خواستار توقف کامل این طرح‌ها شده‌اند و بسیاری از آن‌ها به دخالت ذی‌نفعان قدرتمند و منفعت‌طلب در تصویب و اجرای این پروژه‌ها اشاره دارند. از سوی دیگر، برخی نمایندگان مجلس نیز با استناد به ماده ۵۰ قانون محاسبات عمومی کشور، تخصیص بودجه به پروژه‌های فاقد مجوز را غیرقانونی خوانده و خواهان توقف آن شده‌اند.

    در سطح سیاسی، هنوز امیدهایی وجود دارد. مجمع نمایندگان خوزستان در آستانه سفر رئیس‌جمهور به استان، موضوع توقف پروژه‌های انتقال آب را به‌عنوان یکی از مطالبات اصلی مطرح کرده‌اند. اگرچه تجربه نشان داده است که میان وعده‌های دولتی و اقدامات اجرایی، فاصله‌ای بعید وجود دارد. با این‌حال، کارشناسان امیدوارند دولت جدید با تأکید بر نظرات فنی و گزارش‌های محیط‌زیستی، مانع ادامه مسیری شود که سال‌هاست تنش، خشکی و ناامیدی را برای مردم خوزستان به‌همراه آورده است.

    سؤال اساسی اما همچنان باقی‌ست: تا چه زمانی سرشاخه‌های زاگرس باید هزینه توسعه نامتوازن را بپردازند؟ آیا زمان آن نرسیده که الگوی توسعه بر پایه ملاحظات محیط‌زیستی، مشارکت محلی و عدالت بین‌نسلی بازتعریف شود؟ یا همچنان صدای رودخانه‌ها در برابر اراده‌های پشت پرده خاموش خواهد ماند؟

      • منبع خبر : پایگاه خبری رهرو نیوز