دسترسی ها

اهواز- پایگاه خبری رهرو نیوز: ماه‌هاست آتش در هورالعظیم خاموش نمی‌شود و دودش از مرزها گذشته، اما صدای اعتراض مردم خوزستان در میان همهمه بحران‌های دیگر کشور گم شده است. بحران زیست‌محیطی‌ای که از دل خشکی تالاب آغاز شد، امروز به بحرانی انسانی و اجتماعی تبدیل شده و نشانه‌ای از پایان آن دیده نمی‌شود.

 آتش‌سوزی‌های مکرر در تالاب هورالعظیم طی ماه‌های گذشته به یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی کشور تبدیل شده است. هرچند منشأ اصلی این حریق‌ها در بخش عراقی تالاب قرار دارد، اما دود ناشی از آن برای چندین ماه پیاپی شهرهای خوزستان را دربر گرفته و زندگی روزمره ساکنان این استان را مختل کرده است. اکنون که به نیمه پاییز رسیده‌ایم، نشانه‌ای از پایان این وضعیت دیده نمی‌شود و پرسش اصلی این است که چرا پس از گذشت چندین ماه، همچنان راه‌حلی مؤثر برای کنترل و پیشگیری از تکرار چنین فاجعه‌ای اتخاذ نشده است.

هورالعظیم، به‌عنوان بزرگ‌ترین تالاب مرزی کشور، در دهه‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. کاهش ورودی آب از رودخانه کرخه در ایران و دجله در عراق، تغییرات اقلیمی، سدسازی‌های گسترده و فعالیت‌های صنعتی و نفتی، همگی موجب شده‌اند تا این زیست‌بوم ارزشمند به تدریج خشک شود. بخش وسیعی از محدوده عراقی تالاب به شوره‌زار بدل شده و خشکی خاک در گرمای شدید منطقه، شرایط را برای بروز آتش‌سوزی‌های پی‌درپی فراهم کرده است.

 دود ناشی از این آتش‌سوزی‌ها، به‌ویژه در ماه‌های گرم سال، سلامت هزاران نفر از ساکنان استان خوزستان را تهدید کرده است. گزارش‌های دانشگاه علوم پزشکی اهواز از افزایش ۷۰ درصدی مراجعه بیماران تنفسی در ماه‌های اخیر حکایت دارد. در کنار آن، تعطیلی مکرر مدارس به دلیل آلودگی هوا موجب اختلال جدی در آموزش دانش‌آموزان و کاهش کیفیت تحصیلی در مناطق درگیر شده است. استمرار این وضعیت، علاوه بر تبعات بهداشتی و آموزشی، اثرات اجتماعی و روانی قابل‌توجهی نیز بر ساکنان منطقه بر جای گذاشته است.

در سطح مدیریتی، آنچه وضعیت را پیچیده‌تر کرده، نبود هماهنگی میان نهادهای مسئول در دو کشور ایران و عراق است. هر دو طرف، دیگری را مقصر اصلی خشک‌سالی و کاهش آب تالاب معرفی می‌کنند. در ایران، وزارت نیرو بر این باور است که سدسازی‌های عراق و برداشت بی‌رویه از دجله، مانع ورود آب به هور شده است؛ در حالی‌که مقامات عراقی نیز بارها سد کرخه را عامل قطع جریان طبیعی آب دانسته‌اند. این اختلاف نظر، عملاً امکان هرگونه اقدام مشترک برای مهار آتش و احیای تالاب را از بین برده است.

 تجربه‌های جهانی در مدیریت تالاب‌ها نشان می‌دهد که آتش‌سوزی‌های گسترده در چنین اکوسیستم‌هایی تنها زمانی مهار می‌شوند که بستر تالاب دوباره مرطوب شود. در غیر این صورت، حتی پس از اطفای موقت آتش، شعله‌ها با اندک وزش بادی بازمی‌گردند. بنابراین، استفاده از هواپیماهای آب‌پاش یا عملیات میدانی، اگرچه در کوتاه‌مدت ضروری است، اما به‌تنهایی نمی‌تواند بحران را حل کند. محور اصلی باید بر احیای حقابه طبیعی تالاب، بازنگری در سیاست‌های آبی منطقه و اعمال محدودیت بر فعالیت‌های نفتی در محدوده تالاب متمرکز شود.

تالاب هورالعظیم تنها یک پهنه آبی نیست؛ شریان حیاتی جنوب غرب ایران است که نقشی اساسی در تنظیم اقلیم، مهار گردوغبار و حفظ تنوع زیستی منطقه دارد. ادامه روند کنونی، نه‌تنها زیستگاه‌های طبیعی و معیشت جوامع محلی را از میان می‌برد، بلکه پایداری زیست‌محیطی خوزستان و حتی بخش‌هایی از کشور را در معرض تهدید قرار می‌دهد.

اکنون که دود آتش‌سوزی‌ها، خوزستان را به صحنه‌ای دائمی از بحران بدل کرده است، زمان آن رسیده که دولت با رویکردی ملی و فرابخشی به موضوع ورود کند. احیای هورالعظیم باید در اولویت سیاست‌های محیط‌زیستی کشور قرار گیرد؛ از تأمین حقابه و شفاف‌سازی داده‌های آبی گرفته تا دیپلماسی فعال با عراق و ایجاد سازوکار نظارت بر فعالیت‌های صنعتی. تنها با چنین رویکردی می‌توان امید داشت که تکرار این فاجعه زیست‌محیطی متوقف شود و نفس‌های خوزستان، دوباره به آرامش برسد.