• نویسنده : زهره کریمی

    • اهواز – پایگاه خبری رهرونیوز:افزایش قیمت بنزین، این‌بار برخلاف تجربه‌های پیشین، بدون بروز اعتراضات گسترده، آشوب یا تجمع‌های نگران‌کننده اجرایی شد. دولت با احتیاط، تدبیر و ملاحظات امنیتی، مسیر افزایش قیمت را به گونه‌ای طراحی کرد که شوک اجتماعی مستقیم به حداقل برسد. اما آرامش ظاهری خیابان‌ها، به‌معنای نبود تبعات اقتصادی و معیشتی نیست؛ چراکه اثر واقعی این تصمیم، نه در روز اعلام، بلکه در روزهای بعد و به‌تدریج دامن زندگی مردم را گرفت.

    با افزایش قیمت بنزین آزاد و ابلاغ نرخ ۵ هزار تومانی از ۲۲ آذرماه، این پرسش جدی مطرح شد که آیا باید انتظار جهش مشابهی در کرایه‌های حمل‌ونقل داشت یا خیر؟ مقامات دولتی از همان ابتدا تأکید کردند که نرخ کرایه تاکسی‌های شهری، چه خطی و چه اینترنتی، افزایش نخواهد یافت و سهمیه بنزین این گروه نیز کاهش پیدا نمی‌کند. تأکیدی که در عمل، چندان دوام نیاورد.

    واقعیت میدانی، به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند اهواز، نشان می‌دهد تاکسی‌های اینترنتی با افزایش محسوس کرایه‌ها روبه‌رو شده‌اند و تاکسی‌های خطی نیز هرکدام به شیوه‌ای متفاوت، نرخ‌های بالاتری مطالبه می‌کنند.به گفته شهروندان، در برخی خطوط تاکسیرانی رانندگان بدون مصوبه رسمی اقدام به دریافت مبالغی بالاتر از نرخ‌های مصوب کرده‌اند؛ موضوعی که موجب نارضایتی گسترده مسافران شده است. در تاکسی های اینترنتی هم پیام‌های پرتکرار «به علت افزایش تقاضا، کرایه بیش از تعرفه محاسبه شده است» حالا به یک قانون نانوشته تبدیل شده؛ قانونی که نه مسافر از آن راضی است و نه راننده، اما هر دو ناچار به پذیرش آن هستند.

    گرانی بنزین، محدود به کرایه تاکسی نمانده است. بسیاری از فروشندگان و ارائه‌دهندگان خدمات، به بهانه افزایش هزینه حمل‌ونقل، قیمت کالاهای خود را بالا برده‌اند؛ حتی در بازارهایی که ارتباط مستقیمی با سوخت ندارند. تجربه سال‌های گذشته نشان داده حتی اگر دولت تضمین دهد که قیمت‌ها ثابت می‌ماند، ذهنیت عمومی جامعه به سمت گرانی حرکت می‌کند و این ذهنیت، خود به عامل تورم بدل می‌شود.

    در این میان، رانندگان تاکسی بیش از همه در معرض قضاوت عمومی قرار گرفته‌اند؛ در حالی که ریشه اصلی آشفتگی فعلی در نرخ کرایه‌ها را نباید صرفاً در تخلف رانندگان جست‌وجو کرد. مسأله، عمیق‌تر و ساختاری‌تر است. سال‌هاست که واقعی‌سازی هزینه‌های تاکسیرانی به تعویق افتاده؛ در شرایطی که قیمت قطعات یدکی، لاستیک، روغن، تعمیرات، بیمه، عوارض، استهلاک خودرو و حتی هزینه‌های معیشت خانوار رانندگان، بعضاً چندصد درصد افزایش یافته، نرخ‌های مصوب تاکسی با تأخیر، بدون پشتوانه کارشناسی و فاصله‌ای معنادار از واقعیت اقتصادی تعیین می‌شود.

    مصوبه جدید بنزینی را باید آخرین ضربه به بدنه نحیف معیشت تاکسیرانان دانست. راننده‌ای که تمام درآمدش به پیمایش روزانه وابسته است، بدون بسته حمایتی مشخص، بدون بیمه مؤثر، بدون یارانه هدفمند و بدون امنیت شغلی، چگونه می‌تواند افزایش ناگهانی هزینه سوخت را تحمل کند؟ آیا انتظار می‌رود این فشار تنها از جیب راننده پرداخت شود؟

    وقتی نرخ‌های مصوب غیرواقعی‌اند، وقتی تابلوهای کرایه ماه‌ها به‌روز نمی‌شوند و وقتی سازوکار فوری برای اصلاح نرخ‌ها وجود ندارد، طبیعی است که بازار دچار رفتارهای واکنشی و ناهماهنگ شود. این وضعیت، بیش از آن‌که نتیجه خواست جمعی رانندگان باشد، محصول تصمیم‌گیری‌های پشت‌میزنشینی و فقدان پیوست معیشتی در سیاست‌گذاری است.

    اگر هدف دولت و نهادهای نظارتی، جلوگیری از شوک قیمتی و حفظ انضباط بازار است، این هدف با فشار بر ضعیف‌ترین حلقه زنجیره، یعنی راننده تاکسی، محقق نخواهد شد. انضباط بازار زمانی شکل می‌گیرد که نرخ کرایه‌ها عادلانه، واقعی و متناسب با هزینه‌ها باشد؛ هر تصمیم اقتصادی هم‌زمان با بسته حمایتی اجرا شود و نمایندگان واقعی صنف تاکسیرانان در فرآیند تصمیم‌سازی حضور داشته باشند، نه فقط در زمان بحران.

    از سوی دیگر، بسیاری از خانوارهایی که معیشت آن‌ها به تاکسی‌های اینترنتی وابسته است، با کاهش درآمد ماهانه روبه‌رو خواهند شد. این پلتفرم‌ها که همواره با حاشیه سود پایین فعالیت کرده‌اند، حالا میان فشار هزینه‌ها و الزام به ثبات قیمتی گرفتار شده‌اند. نتیجه، مسافرانی است که در روزهای سرد پاییزی، میان صف‌های طولانی تاکسی، اتوبوس‌های شلوغ و کرایه‌های نجومی سرگردان‌اند؛ هزینه‌ای که هر روز چند برابر می‌شود و درآمدی که به ایاب‌وذهاب نمی‌رسد.

    در سطح کلان، بنزین ۵هزار تومانی را نمی‌توان جدا از کسری بودجه و ناترازی‌های اقتصادی تحلیل کرد. افزایش قیمت حامل‌های انرژی شاید در کوتاه‌مدت بخشی از نیاز مالی دولت را تأمین کند، اما بدون مهار تورم ساختاری، به تشدید رکود تورمی، کاهش قدرت خرید مردم و افزایش شکاف طبقاتی می‌انجامد. انتخاب زمان اجرای این طرح، هم‌زمان با نزدیک شدن به تورم شب عید، نیز بر نگرانی‌ها افزوده است.

    در پایان باید تأکید کرد: برای فردی که روزانه ۵۰۰ هزار تومان درآمد دارد، نمی‌صرفد که هر روز نزدیک ۲۰۰هزار تومان هزینه ایاب ذهاب ؛ تاکسیران متخلف نیست؛ تاکسیران قربانی سیاست‌های ناهماهنگ و تصمیمات بدون پیوست معیشتی است. بنزین ۵هزار تومانی شاید در ظاهر آرام و بی‌حاشیه اجرا شد، اما هزینه‌های پنهان آن برای رفاه عمومی، اعتماد اجتماعی و ثبات اقتصادی، بسیار سنگین‌تر از آن چیزی است که در آمارهای رسمی دیده می‌شود.؛