- نویسنده : زهره کریمی
-
- منبع خبر : پایگاه خبری رهرو نیوز
https://rahronews.ir/?p=1280298
اهواز- پایگاه خبری رهرو نیوز- زهره کریمی: با وجود اعتراض‌های ساکنان محلی و هشدارهای مکرر نهادهای زیست‌محیطی، سوزاندن مزارع نیشکر همچنان در فصل برداشت ادامه دارد؛ پدیده‌ای که بر مشکلات زیست‌محیطی کلان‌شهر اهواز و مناطق اطراف آن افزوده است.
برداشت بی‌پایان در سایه دود
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری رهرو نیوز: در روز دوازدهم آذرماه، دو دستگاه برداشت مکانیزه در اراضی بزرگ کشاورزی متعلق به یکی از زیرمجموعه‌های شرکت نیشکر، مقابل چشم مسئولان محیط‌زیست و خبرنگاران، شیوه «برداشت سبز» را به نمایش گذاشتند؛ صحنه‌ای بی‌دود و بدون خاکستر. این در حالی است که بررسی‌های میدانی و گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد اکثریت برداشت‌ها همچنان از طریق آتش‌زدن مزارع انجام می‌شود.
تعهداتی که اجرایی نشدند
شرکت توسعه نیشکر با سابقه‌ای بیش از دو دهه، بارها به‌دلیل نقش در آلودگی هوا، آب و خاک مورد انتقاد بوده است. طبق مصوبه سال ۱۳۹۵، این شرکت موظف بود ظرف پنج سال، برداشت سبز را جایگزین کامل روش سنتی کند. اما تا امروز، این وعده عملی نشده و طبق آمارهای رسمی، در حال حاضر ۶۵ درصد برداشت‌ها به‌صورت سوزاندن انجام می‌شود.
شرکت توسعه نیشکر از سال‌ها پیش متعهد بود که روش برداشت سیاه (آتش زدن مزارع) را به برداشت سبز (برداشت به‌وسیله ماشین دروگر) تغییر دهد. بنابر گزارش اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان، شرکت توسعۀ نیشکر در سال ۱۳۹۵ مکلف شده بود برداشت سبز از مزارع را تا ۳۰ درصد افزایش دهد و پس از آن، هر سال با افزایش ۱۵ درصدی (در یک دورۀ پنج‌ساله) برداشت سیاه را به صفر برساند، ولی این تعهدات محقق نشده و تاکنون بارها پروندۀ قضایی تشکیل شده است که از سرانجام آنها اطلاعی در دست نیست.
دلایل اعلامی و ناگفته
مدیران شرکت، یکی از موانع تغییر روش را تحریم‌های اقتصادی و کمبود تجهیزات نوین برداشت عنوان می‌کنند. به گفته مسئولان، برنامه‌ای برای خرید و ساخت داخلی ماشین‌آلات جدید در دست اجراست. با این حال، منتقدان معتقدند دلایل اقتصادی و صرفه‌جویی در هزینه‌ها علت اصلی تداوم برداشت به روش آتش‌سوزی است. بقایای نیشکر که سابقاً در صنعت خوراک دام استفاده می‌شد، اکنون اغلب سوزانده می‌شود.
«عبدعلی ناصری»، مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی، در بازدید از کشت و صنعت دعبل خزاعی تحریم‌ها را مانع واردات دستگاه‌های دروگر برای برداشت سبز می‌داند: «دستگاه‌های هاروستری (دروگر) که داریم قدیمی است و در حال برنامه‌ریزی برای خرید هاروسترهای جدید (سری ۹۰۰۰) هستیم تا از روش مهندسی معکوس امکان تولید آنها را در کشور فراهم کنیم. در تلاش هستیم سهم برداشت سبز به بیش از ۵۰ درصد افزایش یابد.»
شرکت توسعه نیشکر در صفحه اینستاگرامش مدعی شد انصاری رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست از اقدامات صنعت نیشکر خوزستان در افزایش برداشت سبز و کاهش تبعات زیست‌محیطی تقدیر کرده است، اما در روز بازدید خبری از تقدیر نبود. انصاری در گفت‌وگو با خبرنگاران می‌گوید: «پیگیر برنامه‌های اجرایی نیشکر هستیم که اقدامات محیط‌زیستی را افزایش دهند؛ مثل برداشت سبز و سایر اقدامات که به کاهش تبعات محیط‌زیستی بینجامد.»
او همچنین در کارگروه هوای پاک که در استانداری خوزستان برگزار شد، به بازدیدهایش از مهمترین منابع آلاینده اهواز اشاره می‌کند: «در این سفر دوروزه بازدیدهای متراکم از واحدهای نفتی، نیشکر و کانون‌های گردوغبار داشتیم و برنامه‌های در دست اقدام را بررسی کردیم. خوزستان با مسائل و مشکلات عدیده و متکثر محیط‌زیستی مواجه است که برخی از این مشکلات به چالش‌های بزرگی تبدیل شده‌اند.»
انصاری تأکید می‌کند مسئله محیط‌زیست در خوزستان باید به‌صورت خاص و با اولویت ویژه دنبال شود.
اعتراض‌هایی که به جایی نرسیدند
ساکنان روستاهای اطراف از جمله «قجریه»، «غزاویه»، «کوت‌عبدالله» و سایر نقاط اطراف مزارع نیشکر، از انتشار گسترده خاکستر و دود در فصل برداشت گلایه دارند. خانه‌ها، مدارس، و حتی لباس‌ها از دوده نیشکر سیاه می‌شود. برخی می‌گویند: «اعتراض کرده‌ایم، اما فایده‌ای نداشته. این وضعیت عادی شده.»
ساکنان می گویند: «مسئله شرکت نیشکر فقط نداشتن دستگاه هاروستر نیست بلکه در شرایط فعلی برداشت سبز برای آنها صرف نمی‌کند؛ چون برداشت با هاروستر سخت است، حمل‌ونقل بقایای نیشکر برایشان دردسرساز است و در زمان تولید تفاله بیشتری به‌وجود می‌آید. قبلاً تفاله‌ها و باگاس را برای خوراک دام می‌فروختند، ولی حالا همین‌ها را هم می‌سوزانند. مثلاً باگاس واحد میرزاکوچک چندین ماه است که می‌سوزد و دود می‌کند و از فاصله دور در آسمان قابل‌مشاهده است.»
براساس قوانین مرتبط با کنترل آلودگی هوا و مدیریت پسماند، سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی به‌طور رسمی ممنوع اعلام شده است و باید با متخلفان برخورد شود. با این حال، در عمل اجرای این قوانین با ضعف و بی‌توجهی مزمن همراه بوده است.
مسئولان شرکت نیشکر معتقدند سوزاندن مزارع، آلودگی خطرناکی برای هوا ایجاد نمی‌کند و بیشتر گاز دی‌اکسید کربن آزاد می‌شود که از آلاینده‌های کلیدی هوا به شمار نمی‌رود. اما داده‌های علمی موجود نشان می‌دهد سوزاندن نیشکر موجب تولید هزاران تُن گازهای مضر از جمله CO، CH₄ و N₂O در سال می‌شود.
نگاه مسئولان محیط‌زیست
معاون انسانی سازمان محیط‌زیست خوزستان اعلام کرده که آتش‌سوزی مزارع نیشکر یکی از منابع مهم آلودگی در منطقه است. با وجود گزارش‌های رسمی، پیگیری‌ها در سطح ملی نیز در حال انجام است. طبق اظهارات او، پرونده‌هایی برای برخی از واحدها به نتیجه قضایی رسیده، اما تغییر ملموسی در وضعیت مشاهده نمی‌شود.
«فرهاد قلی‌نژاد»، معاون محیط‌زیست انسانی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان، به عقب‌ماندگی شرکت نیشکر از برنامه برداشت سبز اشاره می‌کند: «در حال حاضر ۶۵ درصد مزارع نیشکر به‌صورت برداشت سیاه انجام می‌شود. براساس برآوردها پارسال حدود ۴۰ درصد از مزارع نیشکر به‌صورت برداشت سبز انجام شد و برنامه این بود که امسال به ۵۰ درصد برسد.»
طبق قانون و برنامه مصوب از سال ۱۳۹۵، شرکت توسعه نیشکر باید برداشت سیاه را تا سال ۱۴۰۰ به صفر می‌رساند؛ این وعده محقق نشده است.
Tuesday, 1 July , 2025