• اهواز – پایگاه خبری رهرو نیوز: جامعه شناس و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به همبستگی میلیونی حول محور وطن و ایران، گفت: مهمترین ویژگی و شاخص جنگ ۱۲ روزه، «انسجام» بود و چیزی که باعث شد روایت و نتیجه متفاوتی از این جنگ ساخته شود، همین همبستگی‌ها حول وطن بود.

    سمیه توحیدلو در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: طبیعتا شرایطی که در فضای فعلی، تصور، آگاهی و شناخت مردم از جایگاه و اولویت های مختلف شرایط اجتماعی عاملی شد تا کسانی که دلخوری داشتند، منتقد بودند، حتی با شرایط و ضرورت های مختلفی چه داخل و چه خارج رانده شده بودند، نمایش جمعی را به منصه ظهور برسانند و روایت منسجمی بسازند.

    وی با بیان اینکه اکنون جنگ تن به تن نیست اما مهم انسجام افراد است، افزود: در جنگ ۱۲ روزه و در آیین تشییع شهدا، گروه‌های مختلف آمدند و روایت خود از ایران و آنچه که از وطن می شناسند، بیان کردند و در کنار هم روایت کلانی حول «وطن و میهن» شکل دادند که اخبار آن بیرون از جامعه ایرانی مخابره شد و جزو نکات مهمی بود که بعد از مدت‌ها داشتیم و باید این همبستگی و انسجام را قدر بدانیم.

    نکات مهم برای نگهداشت همبستگی شکل گرفته بین مردم

    این جامعه شناس گفت: همبستگی‌ها و سرمایه‌های اجتماعی در زمان جنگ با همبستگی پس از آن متفاوت است که برای نگهداشت این همبستگی‌ها باید به نکاتی دقت کنیم.

    توحیدلو افزود: در شرایط جنگی و بحرانی که اوج آن را در هفته‌های گذشته شاهد بودیم، همبستگی به شکل مکانیکی در مقابله با دشمن شکل گرفت و در عمل در کوتاه مدت کاملا جواب داد و در واقع سرمایه اجتماعی پیونددهنده‌ای تشکیل شد که گروه‌ها و مسلک‌های فکری مختلف را کنار هم نشاند اما به مرور وقتی که فضای بحران تا حدی کاهش پیدا کرد، به نظر می‌رسد شکاف‌ها، قطب‌ها و تنوع‌ها خود را نشان می‌دهد و این گفتمان‌ها در تضاد و تقابل با همدیگر قرار می‌گیرند.

    عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با تاکید بر لزوم حفظ و نگهداشت همبستگی اجتماعی، گفت: باید در این فضا نقد طرفین دیده شود و به سمت همبستگی ارگانیکی پیش برویم چراکه گروه‌های متنوع و متکثر جامعه در شرایط بحران کنار هم نشستند و به حفظ میهن و ایران کمک کردند.

     

    سه بُعد همبستگی

    وی با اشاره به شاخص‌ها و ابعاد مختلف همبستگی، افزود: یک بعد همبستگی عینی است یعنی آن چیزی که به تصویر کشیده می‌شود و پس از جنگ آنچه که در بازسازی آثار باقیمانده، جایگزینی آن چیزی است که از بین رفته است، این یک مدل از همبستگی عینی است که دولت‌ها یا نهادهای عمومی طبیعتا بیشتر باید به آن بپردازند.

    توحیدلو افزود: یک بخش دیگر همبستگی، خدمات رسانی عمومی و گسترده است که البته ناشی از شرایط جنگ ممکن است تغییر کرده باشد و بعد سوم شکل دهی فضاهای عادلانه برای رفع تبعیض‌هایی است که چه در شرایط عادی و چه در شرایط جنگی بر افراد وارد می شود. طبیعتا جنگ نابرابری‌ها را در عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تشدید می‌کند.

    وی خاطرنشان کرد: همبستگی ارگانیکی، یک ویژگی ذهنی هم دارد و آن شکل گرفتن روایت هایی از همدلی و همراهی است.

    ضرورت دسترسی آزادتر به اینترنت ومشارکت بیشتر مردم در تصمیم‌گیری‌ها

    عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: در همبستگی، آنچه در عمل اتفاق می‌افتد آنقدر مهم نیست بلکه داستان ها، روایات و تاریخ‌سازی‌ها مهم است. چرا احساس می کنیم یک غروری وجود دارد یعنی مردم با یک غروری از جنگ خارج شدند و احساس تحقیر ندارند به دلیل اینکه روایت های برتری را توانستند در مدل های مختلف بشنوند و باور کنند. ساختن این روایت ها و پیداکردن هنجارهای مشترک برای ادامه مسیر مهم است.

    توحیدلو افزود: در فضای همبستگی ارگانیک، همبستگی ارتباطی ناشی از عقلانیت ارتباطی است و به نوعی نیازمند یک گفت‌وگوی ملی، محلی و میهنی در بین گروه‌های مختلف هستیم. اکنون به شفافیت و دسترسی افراد مختلف به اطلاعات نیاز داریم همچنین لازم است تا دسترسی افراد به پلتفرم ها یا فضاهایی که بتوانند صدایشان را بلند کنند، فراهم شود به عنوان نمونه دسترسی به اینترنت آزاد بسیار مهم است.

    هرچه همبستگی ارتباطی و مشارکت مردم بیشتر شود و افراد بتوانند سرمایه اجتماعی خود را بین گروه‌ها پل بزنند، امکان‌ پیدایش همبستگی ماندگار و بهره برداری بیشتر ملی و میهنی از آنچه که در انسجام ۱۲ روزه برای جامعه پیش آمد، بیشتر می شود.

    وی با تاکید بر لزوم مشارکت مردم در تصمیم گیری‌ها، گفت: هرچه همبستگی ارتباطی و مشارکت مردم بیشتر شود و افراد بتوانند سرمایه اجتماعی خود را بین گروه‌ها پل بزنند، امکان‌ پیدایش همبستگی ماندگار و بهره برداری بیشتر ملی و میهنی از آنچه که در انسجام ۱۲ روزه برای جامعه پیش آمد، بیشتر می شود.

    عناصر تقویت کننده همبستگی؛ از آزادی بیان تا پذیرش صداهای مختلف

    این جامعه شناس اظهار کرد: همبستگی ارتباطی، عناصری مانند آزادی بیان دارد یعنی باید بتوان فضایی ایجاد کرد که همه گروه‌ها صدادار شوند و بازنمایی خود را در جاهای مختلف، در تصمیم‌گیری‌ها و در رسانه‌ها ببینند همچنین امکان به رسمیت شناخته شدن این گروه‌ها وجود داشته باشد. هویت‌های مختلف به رسمیت شناخته شوند و امکان مشارکت آنها در تصمیم‌گیری‌ها فراهم شود. شکل گیری و قوام فضای عمومی توسط رسانه‌های مختلف، نهادها و تشکل‌های مردم نهاد انجام می‌شود.

    توحیدلو ادامه داد: در کنار هم قرار گرفتن همبستگی عینی و ذهنی، روایت‌ها، هنجارها، همبستگی ارتباطی و سرمایه اجتماعی، انسجام را تقویت می‌کند و شاخص‌های آن «نهادسازی»، «آزادی بیان»، «پذیرش تفکر و صداهای مختلف» است. باید تلاش کنیم همدیگر را بهتر بشنویم.

    عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد:‌ در جامعه به جایی رسیده بودیم که فقط مونولوگ می‌کردیم در حالی که رفتن به سمت فهم مشترک و همدلی، امکان اینکه با هم میهن را بسازیم بالاتر می‌برد.

    وی درباره وظایف رسانه‌ها برای بیان واقعیات و انتشار روایت‌های درست، گفت: باید تلاش کنیم روایت سازی را به سمت مرزهای داخل کشور برگردانیم که ملزومات خود را دارد. اینکه رسانه‌ها پوشش دهی قوی و ملی داشته باشند و امکان‌ ابراز وجود گروه‌های مختلف را در خود جای دهند؛ یعنی تنوع و تکثر روایت‌ها باید در درون باشد چون در آن صورت می‌توانیم حول محورهای مشترک که همبستگی ارزشمند را ایجاد کرده است، روایت‌سازی کنیم.

    باید رسانه‌های متنوع و متکثری داشته باشیم

    این جامعه شناس گفت: روایت‌هایی که در رسانه‌های خارج از مرزهای وطن شکل می‌گیرد در بسیاری از موارد روایت سازی و حتی سنگربندی هستند؛ بنابراین لازم است حتما رسانه‌های متنوع و متکثری داشته باشیم و مجموعه رسانه‌های داخلی خصوصا رسانه ملی صدای همه افرادی باشد که این همبستگی را در داخل آفریدند و باور کنیم که همه آنها با یک زاویه نظر، نگاه نمی‌کنند و حتی ممکن است بسیار منتقد باشند.

    توحیدلو افزود: بعد از بازگرداندن صداها به داخل، مهم است که روایت‌ها را متنوع ببینیم و درگیر تک روایت نشویم. وقتی که از یک اتفاق به این بزرگی، تک روایت می‌سازیم به نظر می‌آید که صداهایی را خاموش می‌کنیم و به خودی خود بسیاری از ارزش‌ها ممکن است پنهان شوند.

    اگر تک روایت بسازیم مانند رجز خواندن می‌شود اما اگر بتوانیم روایت‌های متکثر و متنوع از جنگ را ببینیم؛ خود به خود فضای رسانه‌ای را در دست خواهیم گرفت.

    عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد: اگر تک روایت بسازیم مانند رجز خواندن می‌شود اما اگر بتوانیم روایت‌های متکثر و متنوع از جنگ را ببینیم؛ از آن فردی که ترسیده یا خانه‌اش را ترک کرده تا آن فردی که جان عزیزی را از دست داده است؛ اینها همه تنها اعداد و ارقام نیستند و نباید اجازه دهیم استاد فیزیک و شیمی به نام دانشمند هسته‌ای تبدیل به یک عدد شود و ترور کردن او عادی جلوه کند.

    وی اضافه کرد: نگذاریم از نیروهای مسلح به راحتی در روایت‌های خودشان، شهروندزدایی کنند. وقتی از وجوه مختلف، روایت‌های آنها را بیان کنیم، نه فقط روایت جنگ بلکه روایت زندگی را انجام دهیم، خود به خود فضای رسانه‌ای را در دست خواهیم گرفت.

    روایت داستان آدم‌های معمولی می‌تواند حس رجزخواندن را بشکند

    این جامعه شناس گفت: ما به داستان‌گوهای متکثری نیاز داریم که در این فضای پر از التهاب روایتی داستانی بگویند. داستان آدم‌های معمولی را بگویند که اثری بسیار بزرگ گذاشته‌اند. داستان‌های بزرگی داریم اما مهم است که افراد مختلف از منظرهای مختلف داستان‌ها را بیان کنند و باید باور کنیم که ما یک روایت نداریم. روایت غالب ما برآمده از روایت های جزئی و کوچک آدم‌های معمولی این شهر است.

    وی با تاکید بر ضرورت ایجاد بسترهای لازم برای روایت سازی آدم‌های معمولی گفت: در دوران جنگ، برخی رسانه‌ها گزارش های ارزشمندی منتشر کردند که سراغ آدم‌های معمولی رفتند؛ مثلا فردی که یک بمب خانه و زندگی آنها را از بین برد و برخی عزیزانشان را از دست دادند. بازسازی زندگی آنها می تواند هنجارها را پایدار نگاه دارد و حس رجزخوانی و تک گویی را بشکند.

    شیوه اعلام حضور پای وطن متفاوت است

    عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به اینکه روایت‌ها برآمده از اعمال ماست، افزود: گفتار و کردار متفاوتی داریم؛ باید بپذیریم که مثلا سوگواری افراد با هم متفاوت است. نباید از همه انتظار داشت که به یک شیوه سوگواری کنند یا به یک شیوه برای وطن قلم بزنند یا به یک شیوه اعلام حضور کنند و اگر بپذیریم کردارها متفاوت است و فرصت بدهیم چه سوگواری، چه شورمندی و چه وطن گرایی‌ متنوع باشد آنگاه افراد بیشتری درگیر می شوند.

    توحیدلو افزود: آدم‌های متفاوتی داریم و برای همه آنها باید امکانی فراهم شود که بتوانند روایت‌های خود را بسازند. آنگاه علاوه بر انسجام و همبستگی، روایت‌های غالب را داریم و دیگر نمی‌شود برای ما روایت بسازند.