دسترسی ها

در دل تابستان ۱۴۰۴، بوی سنگین سوختگی و دود غلیظ، شهرهای خوزستان را در بر گرفته است. هر نفس در این استان جنوبی، به رنجی روزمره تبدیل شده؛ همه اینها به خاطر آتش‌سوزی‌های گسترده در تالاب هورالعظیم، یکی از آخرین بازمانده‌های تالاب‌های بین‌النهرین است که این روزها به جای بهشت طبیعی، به کانون آتش و دود تبدیل شده است.

تالاب هورالعظیم، میراث مشترک ایران و عراق، دو سوم مساحتش در خاک عراق قرار دارد و سال‌هاست که از بی‌آبی و خشکی رنج می‌برد. حالا با آتش‌سوزی‌های پی‌درپی در بخش عراقی، نه‌تنها اکوسیستم تالاب در حال نابودی است، بلکه دود و سموم ناشی از آن نفس ساکنان مرزنشین خوزستان را نیز به تنگنا کشیده است.

سوسنگرد، رفیع و شهرهای اطراف تالاب زیر پوششی از دود سنگین مخفی شده‌اند، جایی که خورشید نیز پشت لایه‌های سم‌آلود دود رنگ می‌بازد. تابستان، فصل مرگ هور شده است؛ از سال ۱۳۹۷ با فرا رسیدن گرما، نیزارهای خشکیده بخش عراقی به آتش کشیده می‌شوند و دود سمی، آسمان را فرا می‌گیرد.

این آتش‌سوزی‌ها اتفاقی نیست؛ پیامد سال‌ها بی‌توجهی به حق‌آبه تالاب، فعالیت‌های نفتی، ساخت جاده و حوضچه‌های نفتی و آلودگی‌های مزمن است. تالابی که روزگاری آبش مامن گاومیش‌ها بود، اکنون به برکه‌هایی از لجن تبدیل شده که زیستگاه هزاران خانوار بومی را تهدید می‌کند.

در بخش ایرانی تالاب هنوز اندکی آب وجود دارد، اما خشکی گسترده و آتش‌سوزی‌های نزدیک مرز نیز به سمت این سمت در حال پیشروی است. مردم مناطق اطراف هر روز با خس‌خس سینه کودکان و سالمندان، بوی سوختگی و تنگی نفس دست و پنجه نرم می‌کنند. چفیه‌های که روزی نماد مقاومت بودند، امروز تبدیل به ماسک‌های ناکارآمدی شده‌اند که در برابر دود سهمگین تاب نمی‌آورند.

مسئولان بارها از دیپلماسی و همکاری بین‌المللی برای مهار آتش و تأمین حق‌آبه تالاب سخن گفته‌اند، اما تاکنون اقدامی عملی و جدی دیده نشده است. استاندار خوزستان از برنامه‌ریزی برای جلسه‌ای با حضور وزیران ایران و کشورهای همسایه خبر داده است؛ اما هور همچنان در حال سوختن است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با اعلام اینکه امسال بیش از ۲۲ هزار هکتار از بخش عراقی تالاب در آتش سوخته، هشدار می‌دهد که ادامه این روند به نابودی ماهی‌ها، پرندگان و اکوسیستم تالاب منجر خواهد شد. علت اصلی، ساخت سدهای بالادستی در عراق و ترکیه و جلوگیری از ورود آب به تالاب است.

زندگی مردم خوزستان زیر سایه دود و آلودگی نفس می‌کشد؛ آنها بین حفظ سلامت و رونق اقتصادی استان گرفتار شده‌اند. روزهای طولانی دودگرفتگی، تعطیلی‌های مکرر را غیرممکن کرده و مردم مجبورند با ماسک‌های ناتوان به زندگی ادامه دهند.

تالاب هورالعظیم تنها یک تالاب نیست؛ اینجا نفس‌های خوزستانی‌هاست که به خطر افتاده است. اگر صدای خاموش هور شنیده نشود، شاید روزی نفس‌های این سرزمین برای همیشه خاموش شود.