• نویسنده : زهره کریمی

    • اهواز – پایگاه خبری رهرو نیوز، زهره کریمی:
    ایران یکی از آفتاب‌خیزترین کشورهای جهان است. بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و میانگین تابش روزانه بین ۴.۵ تا ۵.۵ کیلووات ساعت بر مترمربع، ظرفیتی است که بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته با نیمی از آن مسیر تحول انرژی خود را پیموده‌اند. با این وجود، سهم انرژی خورشیدی در تولید برق ایران هنوز به زحمت به یک درصد می‌رسد.
    این عقب‌ماندگی در شرایطی رخ داده که کشور در سال‌های اخیر با خاموشی‌های مکرر تابستانی و آلودگی ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی در زمستان دست‌وپنجه نرم کرده است. همین موضوع ضرورت بهره‌گیری جدی از انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی را بیش از هر زمان دیگر آشکار کرده است.
    منطقه در مسیر تغییر
    کشورهای منطقه با سرمایه‌گذاری‌های کلان در این حوزه پیشتاز شده‌اند. امارات متحده عربی اکنون بیش از ۹۶۰۰ مگاوات ظرفیت خورشیدی نصب‌شده دارد و حدود ۱۴ درصد برق خود را از انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین می‌کند. عربستان سعودی نیز با صرف بیش از ۸ میلیارد دلار و احداث چندین نیروگاه بزرگ خورشیدی و بادی، در مسیر تحقق استراتژی «چشم‌انداز ۲۰۳۰» حرکت می‌کند.
    اما ایران با وجود ظرفیت‌های گسترده، تاکنون تنها ۱۶۳۸ مگاوات برق از تجدیدپذیرها تولید کرده که نزدیک به ۷۰ درصد آن مربوط به نیروگاه‌های خورشیدی است. این میزان معادل تنها ۰.۷ درصد از کل برق کشور است؛ فاصله‌ای معنادار نسبت به توان بالقوه موجود.
    پروژه‌های ملی در مسیر توسعه
    استان اصفهان به‌زودی میزبان یکی از بزرگ‌ترین نیروگاه‌های خورشیدی جهان خواهد بود. این طرح ۵ هزار مگاواتی با سرمایه‌گذاری ۲.۸ میلیارد دلاری اجرا می‌شود و در کنار آن، وزارت نیرو وعده داده تا پایان سال ۱۴۰۴ ظرفیت نیروگاه‌های خورشیدی کشور را دست‌کم چهار هزار مگاوات افزایش دهد. برآوردها نشان می‌دهد شبکه برق ایران توان جذب بیش از ۳۰ هزار مگاوات انرژی خورشیدی را دارد.
    خوزستان؛ نقطه عطف تازه در انرژی پاک
    استان خوزستان که همواره به‌دلیل منابع نفت و گاز شناخته می‌شد، امروز در حال تبدیل شدن به یکی از قطب‌های انرژی‌های تجدیدپذیر ایران است. این استان که حدود ۱۶ درصد از برق کشور را تولید می‌کند، با تابش شدید خورشید در بیشتر ایام سال، موقعیتی ممتاز برای توسعه خورشیدی دارد.
    چند پروژه کلیدی هم‌اکنون در خوزستان در دست اجراست:
    نیروگاه ترکیبی ۵۰۰ مگاواتی خورشیدی–آبی در سد کرخه که قرار است سالانه ۲۰۰ هزار تن انتشار کربن را کاهش دهد.
    طرح خورشیدی ۶۰۰ مگاواتی شرکت فولاد خوزستان که در سه مرحله در شهرهای بهبهان، گتوند و اهواز اجرا می‌شود.
    نیروگاه ۱۰ مگاواتی پالایشگاه بیدبلند با سرمایه‌ای حدود ۶ میلیون دلار که تا پایان سال جاری راه‌اندازی خواهد شد.
    همچنین پژوهشی نشان داده که تنها با بهره‌گیری از یک‌چهارم پشت‌بام‌های مناسب در رامهرمز و هندیجان، می‌توان سالانه بیش از ۷۶۰ گیگاوات‌ساعت برق تولید کرد؛ رقمی معادل ۷.۳ درصد از مصرف خانگی استان.
    موانع و ضرورت‌ها
    با وجود چنین ظرفیت‌هایی، توسعه انرژی خورشیدی در ایران همواره تحت تأثیر شرایط صادرات نفت و درآمدهای ناشی از آن بوده است. هرگاه درآمدهای نفتی افزایش یافته، توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر کاهش پیدا کرده و در دوران افت صادرات، اهمیت انرژی‌های پاک دوباره پررنگ شده است. این ناپایداری سیاستی یکی از مهم‌ترین موانع توسعه انرژی خورشیدی است.
    از سوی دیگر، هزینه‌های اولیه بالا و آگاهی محدود شهروندان نسبت به مزایای نصب پنل‌های خورشیدی، سرعت این تحول را کاهش داده است. کارشناسان بر این باورند که آموزش، حمایت مالی دولت و ایجاد مشوق‌های اقتصادی می‌تواند مشارکت مردم و بخش خصوصی را افزایش دهد.
    سید محمدرضا موالی‌زاده، استاندار خوزستان، در نشست مدیریت شبکه برق استان (۲۷ مرداد ۱۴۰۴) اعلام کرد: «تولید ۸۰۰ مگاوات برق خورشیدی در دستور کار قرار گرفته است اما روند اجرای برخی پروژه‌ها مطلوب نیست و دستگاه‌هایی که مسئولیت این طرح‌ها را برعهده داشته‌اند هنوز کار را به نتیجه نرسانده‌اند.» او این وضعیت را «غیرقابل قبول» توصیف کرد و از نهادهای مسئول خواست هرچه سریع‌تر طرح‌ها را به مرحله عملیاتی برسانند.
    به گفته موالی‌زاده، علاوه بر پروژه‌های جاری، یک سرمایه‌گذار برای اجرای طرحی با ظرفیت ۵۰۰ مگاوات اعلام آمادگی کرده و این پروژه می‌تواند به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های خورشیدی استان، زمینه‌ساز جهشی تازه در مسیر توسعه انرژی‌های پاک شود.
    استاندار همچنین از ظرفیت بالقوه دو هزار مگاواتی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی در خوزستان خبر داد و تأکید کرد: «با همکاری بخش خصوصی و دستگاه‌های اجرایی، می‌توان این توان را وارد چرخه تولید برق استان کرد.»
    از دیگر سیاست‌های مطرح‌شده در این نشست، الزام ادارات، مدارس، پادگان‌ها و نهادهای عمومی به نصب پنل‌های خورشیدی بود تا بخشی از نیاز مصرفی خود را تأمین کنند. همچنین مقرر شده در حوزه مسکن، ساختمان‌های جدید برای دریافت پایان‌کار، موظف به نصب پنل‌های خورشیدی برای بخش برق مشاع باشند؛ اقدامی که می‌تواند هزینه‌های خانوارها را کاهش داده و فرهنگ استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را در میان مردم تقویت کند.
    موالی‌زاده در ادامه افزود: «پیگیری‌های لازم برای احداث یک شهرک پنل‌های خورشیدی در استان انجام شده و زمین مناسب آن آماده‌سازی شده است. این شهرک می‌تواند به قطب تولید انرژی خورشیدی در خوزستان تبدیل شود و فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و اشتغال ایجاد کند.»
    او با تأکید بر محدودیت‌های تولید برق از نیروگاه‌های برق‌آبی و فسیلی گفت: «توسعه انرژی خورشیدی دیگر یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. باید از ظرفیت تابش آفتاب و شرایط اقلیمی استان برای تولید پایدار برق استفاده کنیم.» استاندار همچنین به ورود پنل‌های نسل جدید اشاره کرد که حتی در شرایط گردوغبار و تابش نامناسب، راندمان بالایی دارند و می‌توانند موانع اقلیمی خوزستان را برطرف کنند.
    چشم‌انداز پیش‌رو
    ایران اگرچه در بهره‌گیری از انرژی خورشیدی عقب مانده، اما فرصت جبران همچنان وجود دارد. سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های بزرگ، گسترش پروژه‌های خانگی، همکاری‌های بین‌المللی و مشارکت بخش خصوصی می‌تواند کشور را در جایگاه واقعی خود قرار دهد.
    خوزستان نمونه‌ای روشن از این ظرفیت است؛ استانی که تا دیروز نماد نفت و گاز بود و امروز می‌تواند پرچم‌دار انرژی پاک در منطقه شود. آینده برق ایران می‌تواند به‌جای دود و سوخت‌های فسیلی، بر پایه خورشید و توسعه پایدار شکل گیرد—اگر سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ها با ثبات و دوراندیشانه دنبال شوند.